CECHY MAKROSKOPOWE
 Dojrzałe owocniki
|
Owocniki o średnicy 1,0-2,0 cm. Najczęściej regularnie kuliste lub owalne. Powierzchnia owocnika gładka, lekko lśniąca, od wczesnej fazy wzrostu do stanu rozpadu w odcieniach kremowych. Zawsze z licznymi ciemniejszymi plamami. Perydium grube ale bardzo nietrwałe, bardzo często niekompletne, prześwitujące, ukazujące strukturę gleby. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju owalne, wydłużone, o labiryntowatym przebiegu. Gleba w owocnikach niedojrzałych kremowo-biała, potem, szaro-kremowa. W pełnym stadium dojrzałości ochrowo-brązowa do szaro-brązowej. Często z tonami bordowymi lub lilowymi. Na przekroju owocnika, u nasady, tworzy się często niewielka płonna kolumella o nieregularnych kształtach. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory nieodróżnialna. Konsystencja dojrzałego owocnika sprężysta, zwarta. Smak nieznaczny, wodnisty. Zapach niezbyt intensywny, nieprzyjemny, kwaśny, zjełczały.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.mutabilis
|
Perydium 200-550 μm, pseudoparenchymatyczne, zbudowane owalnych, wydłużonych komórek o średnicy 10-25(40) μm. Suprapellis o grubości 20-80 μm, tworzy warstwa mocno zbitych strzępek, septowanych, często inkrustowanych o średnicy 4-8 μm. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika ale w starszych owocnikach miejscami skośny lub nawet prostopadły. Strzępki zabarwione na bladożółty kolor. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm, charakterystycznie – bardzo chaotycznie splątanych. Bazydia cienkościenne, hialinowe średnio 25-40 x 5-15 μm, cylindryczne lub maczugowate, z wyraźnymi sterygmami 2-5 μm. Najczęściej 1-2 zarodnikowe ale rzadko również 3-4 zarodnikowe. Hialinowe bazydiole o rozmiarach 5-25 x 3-12 μm, szybko ulegające rozpadowi, cylindryczne, często zwężone na szczycie. Warstwa subhymenialna niezauważalna. Zarodniki owalne do cytrynokształtnych, grubościenne, wypełnione jedną dużą lub kilkoma mniejszymi kroplami. Gęsto pokryte wyraźnymi brodawkami o tępych, rzadziej lekko zaostrzonych końcach. Brodawki czasem łączą się w namiastkę siateczki. Zarodniki otoczone wiotką, hialinową fałdą perysporium, przylegająca do powierzchni i trudną do zaobserwowania. Na dwuzarodnikowych bazyliach zarodniki często rozwijają się we wspólnym perysporium. Za młodu hialinowe, potem bladożółte, wreszcie złoto-żółte. Szczyt zarodnika bezbarwny, obły, zaokrąglony czasem płaski 1-2 μm. Apiculus drobny, krótki, cylindryczny, 1-3 μm. Wielkość zarodników wraz z ornamentacją 15-25 x 10-17 μm, średnio 20 x 13 μm, Q = 1,3-1,7, Qm= 1,5. Zarodniki wybitnie homogeniczne na wszystkich etapach rozwoju. Brak zarodników anormatywnych.
 |
 |
 |
Szczegóły budowy perydium H.mutabilis |
|
SIEDLISKO |
Hymenogaster mutabilis preferuje żyzne, humusowe gleby z grubą warstwą ściółki i zwiększoną zawartością węglanu wapnia. Najczęściej znajdowany na glebach o pH w zakresie 7,5-8,0. Mikoryzuje z szeregiem drzew liściastych. W polskich warunkach do najczęstszych należą Corylus, Quercus i Carpinus. Gatunek znany zarówno z wyżyn jak i niskich i średnich położeń górskich. Nie unika stanowisk o antropogenicznym rodowodzie – możliwy do zlokalizowania w parkach, ogrodach czy nawet przydrożnych kępach zieleni. Owocniki w licznych grupach pojawiają się wczesnym latem i w zależności od warunków atmosferycznych rosną do późnej jesieni, a nawet zimy |
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster mutabilis jest gatunkiem nie występującym zbyt często. Znany z nielicznych krajów Europy: Francji, Niemiec, Węgier i Austrii. Podawany z Ameryki Północnej. W Polsce znaleziony po raz pierwszy w 2009 roku. Na obszarze Polski niezbyt częsty. Znany z trzech lokalizacji o powtarzalnym, corocznym wzroście oraz czterech gdzie owocniki wyrosły tylko jednorazowo.
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Listopad 2009
Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląski, Czerwiec 2011
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Lipiec 2011
Wyżyna Kielecka – EE 83, Chęciny k. Kielc, Lipiec 2015
Wyżyna Śląska – DF51, Chorzów, Grudzień 2015
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2017
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2018
|
UWAGI
 Grupa owocników
|
Hymenogaster mutabilis cechami mikroskopowymi jest nieco podobny do grupy gatunków H. tener, H. niveus i H. arenarius. Odróżniają go od niej: większy rozmiar zarodników oraz żywe, jaskrawe barwy owocników.
H. mutabilis został opisany przez Soehnera jako odmiana H. tener. Badacze kolekcji amerykańskich Zeller i Dodge wykazali jego odrębność gatunkową, a Soehner w swojej monografii z 1962 roku przychylił się do tej opinii. Mimo to H. mutabilis w niektórych źródłach nadal jest ujmowany jako odmiana H. tener lub nawet synonim H. niveus.
|
